De historische marathon ging op 30 september 1979 van start vanaf het veld van het voetbal- en atletiekstadion dat van 1955 tot 2008 in gebruik was geweest. Het startschot werd gegeven door de legendarische Poolse langeafstandsloper Zdzisław Krzyszkowiak; op de Olympische Spelen van Rome won hij de gouden medaille op de drieduizend meter met horden en was hij in 1960 en 1962 wereldrecordhouder op deze afstand.
Mijn moeder en ik keken naar onze eerste marathon van Warschau in het centrum. Mijn meest levendige algemene beeld daarvan is dat van een enorme rij lopers die zich onder de overspanningen van de Poniatowski-brug door beweegt, van bovenaf gezien. Ik heb ook een gedetailleerde herinnering: het gaat om schoenen. Toen we op de lege parkeerplaats bij het stadion liepen, zagen we een paar sportschoenen op de grond liggen met een diploma tussen de zolen geplakt. Even later zag een passerende fotojournalist hen en kwam naar hen toe om een foto te maken. Misschien is het ergens gepubliceerd?
De vraag naar geschikte schoenen was in de beginjaren van de Marathon een primaire vraag, die ook letterlijk pijnlijk was. Sportieve hardloopschoenen waren bijna niet te krijgen, dus sommige mensen trainden zichzelf om de afstand van 42,195 km te lopen in sportschoenen, zelfs in tennisschoenen! Sportschoenen geproduceerd door de toenmalige monopolist, Wytwórnia Sprzętu Sportowego Polsport in Wałbrzych, waren een zeldzaamheid. Tegenwoordig verschijnen ze op veilingen als "souvenirs uit de communistische periode".
De vierenveertigste Marathon van Warschau vond dit jaar zoals gebruikelijk plaats op de laatste zondag van september, een maand met goed weer voor marathoners. Er deden ongeveer zevenduizend lopers mee. Ook vond de Bridgestone Marathon Relay plaats (teams van drie personen moeten afstanden afleggen: 14 km, 10 km, 18 km). Voor het eerst werd aan de Marathon een tien kilometer lange Warsaw “Dycha run: toegevoegd. Waarom de "dycha"? Omdat het in het Warschau dialect het bedrag van tien zloty's betekende.
Zes en een half uur mochten de lopers marathon route lopen. Het is zo aangelegd dat de toeschouwers dicht bij historische plaatsen blijven, zoals de wijk Praga van Warschau, de Oude Stad, het Koninklijke Łazienki Park (er is een renbaan in dat gebied!). Vijftien officiële aanmoedigingspunten werden langs de route geplaatst.
Al vele jaren ligt de eerste kilometer van de route dicht genoeg bij mijn huis om het startschot te horen en de lopers nog samen te zien lopen.... Toen ik collega-lopers vertelde dat ik de EERSTE MARATON had gezien, wekte dat onmiddellijk de interesse. Ik kwam een interessante geïnterviewde tegen. Zowel zij als haar man en dochter hadden aan verschillende marathons meegedaan, waaronder Boston en New York. Gevraagd naar de crisis die na de 30e kilometer optreedt, beschreef ze die in één woord 'de muur'. Zij vertelde dat in New York de stad de marathon twee hele dagen beleeft, want de volgende dag worden de deelnemers, herkend aan hun medailles, door de inwoners gefêteerd. De marathon van Warschau was nog bezig toen we een mededeling van de wedstrijdleiding hoorden: tijdens de achtenveertigste marathon van Berlijn, die op dezelfde dag plaatsvond, heeft de 37-jarige Keniaan Eliud Kipchoge met 2:01:09 zijn eigen wereldrecord met dertig seconden verbeterd.
Vandaag rijst soms de vraag: hoe is het mogelijk dat een marathonwedstrijd in Warschau werd ingehuldigd in de tijden die gewoonlijk worden aangeduid als het "diepe communistische tijdperk"? Het is te danken aan degenen die geloofden dat iets schijnbaar onmogelijks mogelijk kon worden gemaakt, en dat de marathon van Warschau precies dat was. De belangrijkste rol werd gespeeld door drie mensen die betrokken waren bij journalistiek buiten de propaganda: Józef Węgrzyn, de hoofdredacteur van een studentenweekblad, als de initiatiefnemer van de marathon, Tomasz Hopfer als de popularisator van sportief hardlopen en, indirect, Mariusz Walter als de bedenker van TV-Studio 2. De verwezenlijking van het idee van de marathon ging dus gepaard met een doorbraak binnen de Poolse media.
De producent van de documentaire over de Marathon van Warschau bladerde door archiefopnamen van de Poolse televisie om de "sfeer van die tijd" te proeven. Aan de hand van mijn eigen herinnering zal ik proberen het te herscheppen door in herinnering te brengen wat Studio 2 was. Het was, in de context van die tijd, een media-revolutie - als het eerste programmablok op de Poolse televisie dat live werd uitgevoerd en radicaal verschilde van het saaie en officiële zogenaamde "frame". De eerste drie gastheren waren Bożena Walter, Edward Mikołajczyk en Tomasz Hopfer. Studio 2 presenteerde eigen programma's, bijvoorbeeld de serie "Właśnie leci kabarecik" van Olga Lipińska of "Godzina z Aleksander Bardini", en - wat een openbaring was - buitenlandse programma's, bijvoorbeeld opeenvolgende afleveringen van The Muppet Show of premières van grote films in het kader van Kino Nocne (Nachtbioscoop). De belangrijkste gebeurtenis in verband met Studio 2 dateert van 1976, toen de band ABBA naar Warschau vloog om een televisieprogramma van een half uur op te nemen onder de titel ABBA in Studio 2. Het was een programma geschreven en geregisseerd door Tomasz Dembiński, met een geweldig, onthullend decorontwerp.
De medeoprichter van de Marathon van Warschau, Tomasz Hopfer (1935-1982), beoefende atletiek voordat hij de journalistiek inging en was lid van het nationale team. Eind jaren zestig werd hij televisiejournalist en sportverslaggever voor de Poolse televisie. Gekenmerkt door charisma had hij een beslissende invloed op de popularisering van het openbaar hardlopen, dat in Polen nog niet serieus werd genomen, ook als auteur van de televisieprogramma's "Bieg po zdrowie" en "Biegaj razem z nami". De redenen voor zijn dood zijn niet echt verklaard, maar een zenuwinzinking moet een rol hebben gespeeld; hij werd onder de krijgswet ontslagen bij de televisie. De hoofdstraat in het Agrykola Park in Warschau draagt zijn naam. Er worden loopjes ter nagedachtenis aan hem georganiseerd.
Toen de marathonroute was afgesloten, liep ik op de terugweg een tijdje mee met twee jonge houders van herinneringsmedailles. Ik zinspeelde op een lijn tape die de hele route afzette met de woorden: "DE WARSCHAU MARATHON NON-STOP SINDS 1979". Ik pochte dat ik vorig jaar al voor hen had gejuicht tijdens de Vredesmarathon. Ik was echt onder de indruk.